Dekomodifikacija rada

Definicija pojma

Kao jedna od osnovnih institucija kapitalističkog sistema, najamni rad podrazumeva socio-ekonomski odnos između radnika i vlasnika kapitala u kome je radnik prinuđen da prodaje svoju radnu snagu (za nadnicu) kako bi se izdržavao, odnosno preživeo. Dekomodifikacija rada ili ukidanje robnog karaktera rada predstavlja napor da se raskine veza između najamnog rada i reprodukcije, odnosno da se radnik oslobodi prinude da prodaje svoj rad kako bi preživeo. Komodifikacija, kao proces postajanja robom, podrazumeva da neko dobro ili usluga dobija “razmensku” (tržišnu) vrednost, a dekomodifikacija da dobro/usluga gubi robni karakter odnosno prestaje da bude tržišno vrednovana a njena upotrebna vrednost postaje dominantna.

Dekomodifikacija rada prema tome označava “stepen do kojeg pojedinci/ke, ili porodice, mogu nezavisno od tržišta ostvarivati socijalno prihvatljiv standard života” ili “do dekomodifikacije dolazi kada određena usluga postane pitanje prava, odnosno kada osoba može da se izdržava, a da se pritom ne oslanja na tržište” (Esping-Andersen, 1990).

Napori u pravcu dekomodifikacije rada se u kapitalističkom kontekstu pojavljuju: kroz državu kao nastojanja da se robni karakter rada ograniči socijalnim politikama i garantovanjem ljudskih i socio-ekonomskih prava, odnosno razvojem javno finansiranih usluga i države blagostanja; i kroz prakse samoorganizacije i uzajamne pomoći radnika/ca kojima se ublažava preterena izloženost tržišnim silama, ali i eksploatacija rada (činjenica da vlasnik kapitala prisvaja višak vrednosti proizveden kolektivnim radom) i njegova alijenacija/otuđenje (činjenica da radnik nema kontrolu nad procesom i proizvodima rada), kao što su zadrugarstvo i mutualizam, samoupravljanje, i sindikalizam.