Održivost životne sredine

Definicija pojma

Održivost životne sredine podrazumeva odgovornu interakciju sa okolinom kako bi se izbeglo iscrpljivanje ili propadanje prirodnih resursa i omogućio dugoročni kvalitet životne sredine. Politike održivosti životne sredine pomažu da se antropogeni uticaj na životnu sredinu odvija u okvirima u kojima se osigurava da su potrebe današnjeg stanovništva zadovoljene bez ugrožavanja sposobnosti budućih generacija da zadovolje svoje potrebe i bez ugrožavanja mogućnosti drugih vrsta da zadovolje svoje potrebe.

Teorijska geneza

Kako predstavljaju osnov za društvenu reporodukciju, prirodna dobra su nezaobilazni predmet analize ekonomske i drugih društvenih teorija. Priroda ili životna sredina se u klasičnoj ekonomiji tematizuje kao resurs koji je moguće eksploatisati za ljudske potrebe. Smit [Smith] tako uopšte ne prepoznaje problem oskudnosti i iscrpljivost prirodnih resursa kao potencijalnu prepreku rastu, Maltus [Malthus] ovaj problem tretira u odnosu spram rasta populacije, a Rikardo [Ricardo] prema slabljenju kvaliteta zemlje i posledičnom smanjenju prinosa. Obojica, kao i Mil [Mill] prepoznaju tehnologiju kao način da se odlože ograničenja koje proizvodi oskudnost resursa.

U Marksovoj [Marx] analizi kapitalizma priroda (zemljište) se takođe razume kao resurs koji se ekploatiše uz pomoć nauke (tehnologije) na takav način da proizvodi upotrebnu vrednost (npr. hranu). Međutim, Marks uviđa da kapitalistički sistemi nisu održivi i da su upravo oštećenja životne sredine koje izazivaju usled prekomerna ekploatacije, jedan od razloga ove neodrživosti. Pored toga, Marks uviđa i oštećenja koja nastajuća tehnologija ekploatacije ima na ljude (radnike), kao što je npr. zagađenje vazduha.

Ekonomisti prve polovine 20. veka prepoznaju neobnovljivost određenih prirodnih resursa (ruda, minerala) i govore o “optimalnoj iscrpljivosti neobnovljivih resursa”, te se bave pitanjem “optimalne upotrebe” (ne očuvanja). Priroda se tretira kao izvor materijala kojim je potrebno upravljati na način drugačiji od tretmana trgovačkih dobara.

Za Polanjija [Polanyi] osnovni problem klasične ekonomije je to što prirodu (zemlju) kao i rad i novac, tretira kao “prave” dok one zapravo mogu biti samo “fiktivne” robe. Priroda se obnavlja nezavisno od tržišta ali i u najvećoj meri antropogenih uticaja uopšte. Prirodu je nemoguće (a i nepoželjno) u potpunosti komodifikovati (pretvoriti u robu) zato što bi to značilo njeno uništenje. Imajući to u vidu, savršeno samoregulišuće tržište ne može da postoji i intervencija države je neophodna kako bi se osigurao opstanak i društva i prirode.

Odavde polazi zalaganje za održivu društvenu organizaciju upravljanja prirodnim dobrima, odnosno tretiranje prirode kao zajedničkog dobra. Ovo podrazumeva postojanje prirodnih resursa koji su dostupni svim članovima/icama jedne zajednice ili društva, kao i postojanje mehanizama kojima su zajednice koje su na bilo koji način zavisne od određenog prirodnog dobra, uključene u upravljanje njime.